Als jullie de vorige 2 blogberichten hebben gelezen, dan zullen jullie wel begrijpen waarom ik dit boek als leestip aanbeveel: Van het Westelijk Front geen Nieuws, van Erich Maria Remarque (1898-1970), uit 1929.
Op de foto ziet u twee boeken. Het linker boek met de zwart-witplaat met het treurige regenachtige niemandsland met de gestrande tank in de modder op de omslag is de Nederlandse vertaling van Remarque's zeer bekende anti-oorlogroman. Het gaat over de ervaringen van frontsoldaten aan het Westelijk front gedurende de Eerste Wereldoorlog. U begrijpt het al: geen vrolijke lectuur. Gezien het feit dat 100 jaar geleden de Eerste Wereldoorlog begonnen is, kan het geen kwaad om dat boek weer onder de aandacht te brengen. Dit boek is in 1930 voor de eerste keer verfilmd. In 1979 is de roman voor de tweede keer verfilmd, deze keer in kleur. De Nazi's ageerden heftig tegen de roman en de film, omdat ze vonden dat de Duitse frontsoldaat in het boek en in de film niet als dappere helden werden neergezet. Dat klopt. Ze deden alleen hun plicht aan het front als dienstplichtige soldaten en voor de rest lieten ze braaf alles over zich heen komen, inclusief trommelvuur, voor zover sommige frontsoldaten die vers van de trainingen in de kazernes kwamen, dat konden doorstaan.
Het rechter boek - met de foto uit de film van 1979 op de omslag - is een trilogie. Natuurlijk is de eerste roman weer Van het Westelijk Front geen Nieuws. Daarin loopt het overigens goed af met de hoofdpersoon: hij sneuvelt alsnog op de laatste dag van de oorlog. Klinkt dit deprimerend tragisch? Vlak voor de vrede begint, alsnog sneuvelen?
Dan moet u beslist het 2-e deel lezen: De weg terug. Daarin gebeurt er iets ergs: het wordt vrede. Klinkt dit als een aanstootgevende grap? Neen. De soldaten die de oorlog hebben overleefd, moeten weer terug naar huis, waar ze moeten terugschakelen naar de brave, saaie burgersamenleving. Dat kunnen ze vaak niet. En hun verhaal over hoe het werkelijk was aan het front, konden ze ook niet kwijt. En met hun trauma's konden ze ook nergens terecht. Bovendien was het Deutsche Vaterland waarvoor zij hadden gevochten ten ondergegaan en vervangen door de door niemand gewenste Weimarrepublik. Verder waren er - in deze roman - een aantal soldaten die na de oorlog een herkansing kregen om hun middelbare schoolexamen alsnog af te leggen. De directeur van de school verwelkomt de helden met een grootse toespraak en wil een moment van stilte inlassen om de gesneuvelde helden te eren. Dan wordt een van de veteranen heel kwaad en bijt de schooldirecteur toe hoe een van die helden werkelijk gesneuveld was: na uit de loopgraaf te zijn geklauterd was die soldaat gelijk al getroffen door mitrailleurkogels en in het prikkeldraad gevallen waar hij vervolgens uren lag te kermen van de pijn terwijl hij zijn darmen in zijn opengereten buik terug probeert te duwen, voor hij stierf. Niks geen heldendom, dus.
En zo gaat het in die roman maar door met brave burgers die niet weten hoe het er aan het front en in de loopgraven aan toe was gegaan, maar wel klaarstonden met hun gemakkelijke oordeel en de veteranen die er maar het zwijgen toe doen, omdat ze toch niet worden geloofd. De hoofdpersoon keert na enkele jaren terug naar zijn vroegere frontsector in Noord-Frankrijk en krijgt gelijk zijn oude reflexen terug: Hij luistert of er weer granaten komen aangieren, hij laat zich op de grond vallen en kruipt in tijgersluipgang rond over het na-oorlogse, begroeide niemandsland.
Het derde deel - Drie Kameraden - gaat over 3 veteranen die bevriend zijn en hun leven na de oorlog weer proberen op te pakken. Voor zover hen dat lukt in de toenmalige nihilistische sfeer en ze niet ten onder gaan in de economische crisis die in november 1929 uitbrak op Wall Street, of door de machtsovername van de Nazi's in 1933. Deze roman heb ik echter niet gelezen. Ik vond deel 2 er al voldoende inhakken.
Deel 2 is tegenwoordig weer actueel, gezien onze eigen veteranen die in de afgelopen jaren in diverse oorlogen in Afghanistan en Irak hebben gediend. Ik weet het niet zeker, maar ik vermoed dat ze daar geen vredesmissies hebben uitgevoerd, maar vechtmissies. Dat klopte dus niet met de pacifistische mededelingen over vredesmissies van het ministerie van Defensie. Dat is wel vaker gebeurd. Ook met de UNIFIL-vredesmissie in Libanon rond 1978-1985. Het werd gepresenteerd als een vredesmissie en een vakantie voor de jongens, maar jaren later is gebleken dat het er toch minder vreedzaam aan toe gegaan was en dat er wel degelijk doden bij zijn gevallen. Daardoor waren in later jaren na hun terugkeer een aantal veteranen doorgedraaid. En laat ik het al helemaal niet hebben over onze vredesmissie in Srebrenica (weer op de Balkan!) in 1995. Daarin hebben de wereldvreemd-idealistische Nederlandse politici - ondanks dringende waarschuwingen van generaals van de Nederlandse legertop - toch hun zin doorgedreven en Nederlandse blauwhelmen heen gestuurd. Geen wonder dat die vredesmissie in oorlogstijd gruwelijk is mislukt. Het was bedoeld als een vredesmissie, maar die vond plaats in een oorlogsgebied tussen aggressieve bevolkingen die helemaal geen vrede wilden, maar een overwinning, bevochten op het slagveld. En de door de politici bedrogen VN-veteranen moeten het na afloop maar weer zelf uitzoeken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten