Het nieuwe Provinciehuis van Friesland in Leeuwarden

Hallo ge-interesseerde bloglezers,

Een week geleden ben ik in het Provinciehuis van Friesland te Leeuwarden geweest. Correctie, het is: Provinsjehus (fan Fryslan). zo staat het boven de oude ingang van het oude pand met de 2 pilasters langs de gevel. Het provinciale kantorencomplex was de afgelopen 3 jaren grondig verbouwd en uitgebreid met een enorme kantoortoren. Die kantoortoren ziet er uit als een enorm vergrote versie van een stinstoren, zoals er nog eentje in Veenwouden staat. Verder staan er twee kleine glazen torentjes boven op het dak vanwaaruit je ongetwijfeld een spectaculair uitzicht hebt over de hele provincie Friesland. Om de een of andere reden associeer ik die twee torentjes met Odins Zetel, de uitkijktoren van Odin vlak naast zijn Walhalla (zijn hemels paleis waar hij de helden verzamelt), vanwaaruit hij de hele wereld in de gaten houdt. Maar op de Open Dag van het vernieuwde Provinsjehus (op 12 mei 2012) waren die glazen torentjes niet toegankelijk: veel te warm, vooral als de Zon er op staat te schijnen.

Het Provinsjehus bestaat uit een nieuw gebouwd deel en een oud gedeelte. Voor 1570 was het oude gedeelte van het hele complex in bezit van het Sint Nicolaasklooster te Bergum en diende het als ambtswoning voor de abt van dat klooster. In 1570 werd in Leeuwarden voor het eerst een bisschop ge-installeerd. Dat was naar aanleiding van de nieuwe kerkorde van 1559 die de toenmalige paus had voorbereid en afgekondigd in samenwerking met koning Philips II van Spanje. In de Nederlanden (zeg maar de toenmalige Benelux) was men niet blij met deze centralisatie van de macht, want het betekende meer bemoeizucht vanuit Spanje met de plaatselijke gang van zaken, die duidelijk anders was dan die in Spanje. Die centralistische bemoeizucht was een van de redenen voor de 80-jarige oorlog. Bisschop Cunerus Petri was bisschop van Leeuwarden van 1570 tot aan de Reformatie in Friesland in 1580. Als woning kreeg hij de ambtswoning van de abt van het Sint Nicolaasklooster te Bergum.
In 1580 vond het Verraad van Rennenberg plaats. In Leeuwarden faalde de staatsgreep van de pro-Spaanse stadhouder Rennenberg, maar in Groningen-stad slaagde hij wel. Als gevolg daarvan ontstond er een 14 jaar lang durende oorlog tussen Groningen-stad en Friesland. Over Rennenberg, zijn verraad, en die 14 jaar lang durende oorlog tussen Groningen-stad en Friesland blogde ik al op 8 mei 2011 (over mijn Dag naar Steenwijk). Tevens werd in 1580 in Leeuwarden de Reformatie doorgevoerd en werden alle Rooms-Katholieke geestelijken de stad uit gejaagd. Verder werden alle Rooms-Katholieke gebouwen in beslag genomen, de kerken werden omgeturnd in Gereformeerde kerkgebouwen en de kloosters in gebruik genomen voor burgerlijke doeleinden. Zo werd het voormalige paleisje van bisschop Cunerus Petri in gebruik genomen door de provinciale vertegenwoordigers van Friesland. In 1784 vond er een grote verbouwing plaats, waarbij het oude gedeelte van het Provinsjehus de huidige, nu nog bestaande gevel met de 2 pilasters, bekroond met de gelede fronton met wapen hoog in de gevel, kreeg. In 1895 werd een nieuwe Statenzaal in gebruik genomen, die achter dit oude Provinsjehus werd gebouwd. Deze zaal was ontworpen door rijksbouwmeester Jacobus van Lokhorst. Het is een opvallende zaal, geheel in de toen heel erg in de mode zijnde Neo-Gotische stijl ingericht, met op de oostwand 4 taferelen geschilderd, met belangrijke momenten uit de Friese geschiedenis. Het plafond is verdeeld in 72 vakken, met in elk vak een wapenschild van een Friese adellijke familie. Blijkbaar werkte de bouw en de Neo-Gotische inrichting van deze zaal zeer inspirerend, want Overijssel heeft rond 1900 net zo'n zaal laten bouwen (dat nu onderdeel is van de Openbare Bibliotheek Zwolle). Daarvan staat een foto bij mijn blogbericht van 23 september 2011, toen ik op de Open Monumentendag 2011 in Zwolle ben geweest. En ook Drenthe heeft net zo'n zaal, dat nu onderdeel is van het Drents Museum.

De volgende verbouwing van het Provinsjehus vond pas plaats in 1970, met een uitbreiding van het complex in westelijke richting. In de periode 1980-1985 vond een volgende verbouwing en uitbreiding plaats, die nog grootschaliger en ingrijpender was dan die van 10 jaar eerder. In 2009 begon een derde grootschalige en zeer grondige verbouwing van het hele complex, waarbij een groot gedeelte werd gesloopt en volledig opnieuw werd opgebouwd. Dit jaar is deze renovatie afgerond met deze Open Dag op 12 mei 2012. Hieronder volgt een kleine selectie van foto's die ik die dag heb gemaakt. De eerste foto is de voorgevel van het Provinsjehus aan de Tweebaksmarkt met rechts het oude gedeelte en links de nieuwbouw met de grote stins-achtige kantoortoren. De tweede foto is die van de oostwand van de Statenzaal. De 4 muurschilderingen zijn duidelijk te zien. En alle bezoekers  mochten gewoon in de bankjes van de vertegenwoordigers gaan zitten. De derde foto is genomen vanaf de bovenste etage van de kantoortoren, net onder het grote dak. De Achmeatoren is duidelijk herkenbaar, evenals de koepel van de Friesland Bank.