Kort weekje Rotterdam in september 2013

Hallo bloglezers,

Eind september ben ik weer eens een kort weekje naar Rotterdam geweest. In april eerder dit jaar was ik ook al een lang weekend in Rotterdam geweest. Daarover heb ik geblogd op 1 mei 2013. Waarom ik in september weer naar Rotterdam ging? Op 26 september werd in de wijk Rotterdam-IJsselmonde, achter het winkelcentrum Keizerswaard een Historische Markt gehouden, georganiseerd door verschillende plaatselijke historische verenigingen en de plaatselijke afdeling van de landelijke NGV (= Nederlandse Genealogische Vereniging). Op foto 1 in dit rijk ge-illustreerde blogbericht ziet u de kraampjes van die Historische Markt. Daar heb ik veel interessante boeken gekocht over Rotterdam-Zuid, Charlois, en de dorpen IJsselmonde en Ridderkerk. Verder ontmoette ik daar geheel toevallig iemand die in de verte familie aan mijn moederskant bleek te zijn. Dat leidde dus tot een enthousiast gesprek. Bij nadere beschouwing vond ik deze markt wel wat aan de kleine kant. Voor zover ik dergelijke historische en genealogische markten in Leeuwarden en elders in het noorden van Nederland heb meegemaakt, die in samenwerking met plaatselijke archieven en historische verenigingen en de plaatselijke afdelingen van de NGV (Fries, Gronings of Drents) waren georganiseerd, waren die veel groter van opzet en stonden er veel meer kramen en stands dan op deze Historische Markt in Rotterdam-IJsselmonde. Maar dat verder terzijde. Toen ik een week later weer thuisgekomen was, heb ik een aantal van die gekochte boeken aan mijn ouders te lezen gegeven. Zij vonden het prachtig. Voor hen stonden die boeken vol met foto's van bekende plekken, die zij nog uit hun jeugd kenden. Voor mij trouwens ook.

Na afloop van de Historische Markt heb ik nog een rit per tram naar Charlois gemaakt. Om precies te zijn: naar de Boergoense Vliet. Daar staat de Bethelkerk, die u hieronder ziet op foto 2, en waar mijn moeder in de jaren 40 en 50 vaak heeft gekerkt. Curieus is dat deze kerk is gebouwd door de architect Tjeerd Kuipers, de overgrootvader van mijn vriend met wie ik kort hiervoor in Zwolle op de Open Monumenten Dag (zie hier direct onder dit blogbericht , blogdatum: 4 oktober 2013) ben geweest. Daar staat hij op de foto die ik in Zwolle in de Waalse Kerk heb gemaakt.
Terug naar Rotterdam-Charlois: Vervolgens liep ik de Frans Bekkersstraat in. Daar zijn in de jaren 30 en 70 archeologische opgravingen geweest naar de fundamenten van een Middeleeuwse donjon die daar voor 1373 heeft gestaan. Om de plek aan te geven waar die vierkante woontoren tot aan de overstroming van de Riederwaard in 1373 heeft gestaan, is met afwijkend formaat en anders gekleurde stenen in het wegdek een groot vierkant in het wegdek gelegd, wat te zien is op foto 3.

De dag daarna nam ik de tram naar de noordoever. Daar bezocht ik het Belastingmuseum. Nooit leuk om te moeten betalen, maar wel interessant om de geschiedenis rond dit onderwerp te bekijken. Ook omdat rond 1566-1572 de beruchte Spaanse landvoogd Alva een aantal nieuwe belastingmaatregelen probeerde in te voeren in de Nederlanden. Daarin faalde de Spaanse onderdrukker volledig. De Vlamingen, Brabanders en Hollanders saboteerden die belastingplannen zo grondig dat er niets van de invoering terecht kwam. Bovendien was het een van de redenen (naast de godsdienstige en bestuurlijke redenen) waardoor de opstand uitbrak en uiteindelijk tot de 80-jarige oorlog leidde. Dat werd uitgelegd en getoond in een paar vitrines met oude munten, documenten en schilderijen.
Op de zolderetage was een tijdelijke tentoonstelling ingericht met kleding, smokkelkleding om precies te zijn. Ik vond het heel opvallend dat dat vooral veel dameskleding was. Dat waren zeker  kleren van zeer fatsoenlijk geklede dames die niet gediend waren van handtastelijk gefouilleer. Jaja. Anders hadden die douaniers al die verborgen zakjes op al die onderkleding kunnen vinden.
In een andere zaal in een andere vitrine waren fietsplaatjes tentoongesteld. Van 1924 tot 1941 moest men in Nederland belasting voor zijn fiets betalen. De regering beschouwde zo'n vervoermiddel namelijk als luxe. Jaja. Maak dat al die arbeiders maar eens duidelijk, die per fiets door weer en wind naar hun werk gingen. Bovendien hakte deze belasting diep in in het inkomen van al die laagbetaalde arbeiders. Geen wonder dat het een zeer gehate belasting was. Ik zag in diezelfde vitrine ook een fietsplaatje in een leren etui, zoals te zien is op foto 4. Die kon je zo aan je stuur hangen. Dat stond indertijd bekend als de Colijnsorde, genoemd naar de gehate minister Hendrikus Colijn die deze niet minder gehate belasting had ingevoerd. Zoals u ook op foto 4 ziet, was dit fietsplaatje (let op het gaatje!) van een werkloze. En als je in de jaren 30 werkloos was, werd je daar heel lelijk op aangekeken; alsof het je eigen schuld was dat je werkloos was geworden en het dus niet aan de toenmalige crisis van de jaren 30 lag. En de toenmalige werklozenuitkering werd door de toenmalige overheid gezien als een gunst waar je dankbaar voor moest zijn, ook al verrekte je van de armoede. Het was beslist geen recht, zoals tegenwoordig. Dank zij de Duitse bezetter is die fietsbelasting in 1941 afgeschaft. Hadden die Duitsers toch nog iets goeds gedaan.

Voorafgaand aan mijn bezoek aan het Belastingmuseum wandelde ik eerst rond de Veerhaven naar de Maaskade waar ik genoot van het weidse uitzicht over de rivier de Nieuwe Maas en de Wilhelminakade aan de overkant. Daar maakte ik foto 5. Daar aan de overkant staat nog altijd het kantoorgebouw van de HAL (= Holland Amerika Lijn) met zijn groene torentjes, waar nu Hotel New York in zit. Verderop lag aan de Wilhelminakade een reusachtig groot hoekig passagiersschip, namelijk de Crown Princess, geregistreerd in de plaats Hamilton, de hoofdstad van het eiland Bermuda. Dit cruiseschip is in 2006 in de vaart gekomen.  Het is 290 meter lang en heeft een capaciteit voor circa 3080 passagiers. Ik vind het geen mooi schip; veel te hoekig. Daarnaast is het - gezien het grote aantal passagiers - net een drijvende stad. Over dat onderwerp heb ik enkele jaren geleden al eens geblogd op 16 april 2010 onder de titel: passagiersschip als een drijvende stad.
Tot in de jaren 60 van de vorige eeuw vertrokken van de Wilhelminakade de emigrantenschepen naar Amerika en sinds de jaren 70 de cruiseschepen - zoals o.a. de Nieuw Amsterdam en de Rotterdam - voor toeristische vaartochten langs de landen rond de Noordzee.

Na mijn bezoek aan het Belastingmuseum reisde ik per tram en metro naar Delfshaven. Maar daar bezocht ik niet het zeer bekende historische deel aan de zuidkant van de Schiedamseweg, maar de saaie woonwijk aan de noordkant. Nadat ik een paar straten was doorgelopen, kwam ik uit op een marktplein waar typische jaren-50 flats omheen stonden. Verderop lag een park waar een stuk of wat mensen (verreweg de meesten allochtonen) wandelden en waar veel kinderen in de speelplaats midden in het park speelden. Maar dat had mijn interesse ook niet. Ik was ge-interesseerd in het monument direct bij de ingang van het park, wat u ziet op foto 6. Daar lagen een paar grote verroeste cijfers in 3 hoopjes bij elkaar gegooid: 31-3-1943. Inderdaad: de oorlog is niet ver weg in Rotterdam. Hier had de woonwijk gestaan die op 31 maart 1943 werd gebombardeerd door Amerikaanse bommenwerpers, en dat nadien bekend werd als het Vergeten Bombardement. Eigenlijk waren de bommen voor het havengebied verderop tussen Rotterdam-Delfshaven en Schiedam bedoeld, maar de bommenwerpers lieten de bommen net te laat los, waardoor ze op de woonwijk vielen. Gevolg: rond 325 doden en circa 400 gewonden en ongeveer 16.500 daklozen. Alsof Rotterdam nog niet vaak genoeg was gebombardeerd. De Duitsers wisten wel raad met zo'n Geallieerde blunder. Die hingen overal posters op vol vallende bommen met daarbij de tekst: Van je vrienden moet je het maar hebben! Vandaar dat er een aantal naoorlogse flats uit de jaren 50 rond dat marktplein staan. En vandaar de naam van dat park: Park 1943.

Daarna stapte ik weer in op de metro en maakte een enorme rit via Schiedam, Pernis, Rhoon en Zuidplein naar het metrostation Maashaven. Dat is het hoogste metrostation van het hele metronetwerk van Rotterdam. Overigens valt het in het niet bij de reusachtige graansilo ernaast, zoals u kunt zien op foto 7. Vandaar wandelde ik over de Putselaan naar het Afrikaanderplein. Daar is de bekende voetbalclub Feyenoord in 1908 begonnen. Onderweg passeerde ik op de Putselaan de Oranjeschool waar mijn vader als kind op heeft gezeten. Bij het Afrikaanderplein aangekomen nam ik de tram terug.

De volgende dag stapte ik op de bus en reed weer naar het winkelcentrum Keizerswaard (waar ik hierboven al over vertelde in verband met die Historische Markt). Nadat ik daar was uitgestapt wandelde ik door de woonwijken naar het oude dorp IJsselmonde, gelegen aan de dijk langs de rivier. Ik genoot van het uitzicht op de rivier, de overkant, en de Van Brienenoordbrug en maakte veel foto's van het weidse panorama. Op foto 8 hierboven ziet u de enorme boog van de Brienenoordbrug, met daar onderdoor in de verte de kantoortorens in het centrum van Rotterdam. Daarna liep ik het dorp in, naar de Adriaen Janszkerk. Dat is een oude laat-Middeleeuwse kerk die in 1467 tot parochiekerk is verheven en die sinds de jaren 1970 de naam draagt van de laatste Katholieke pastoor die rond 1567 tevens de eerste Protestantse dominee in IJsselmonde was geworden. Omdat hij steeds meer was opgeschoven van Katholiek naar Protestants, werd hij in 1567 gearresteerd door de Spanjaarden en in 1570 na een proces ter dood veroordeeld. Adriaen Jansz werd tesamen met 3 andere pastoors in Den Haag eerst gewurgd aan de worgpaal waarna hun lijken werden verbrand. Terug naar het heden. Ik liep om het kerkgebouw heen en fotografeerde het aan de buitenkant. Op foto 9 hieronder ziet u de kerk vanuit het oosten met uitzicht op het koor. Direct westelijk van deze kerk heeft tot 1901 het kasteel van IJsselmonde gestaan. In 1901 heeft de laatste kasteelheer Cornelis Johan Adriaan Bichon het kasteel laten slopen na een gewonnen rechtszaak, waarna hij IJsselmonde verliet om nooit meer terug te keren. Helemaal rechts van de kerk op foto 9 hieronder, tussen de boomstammetjes door, hebt u uitzicht op de met gras begroeide helling van een dijkweg. Ongeveer daar heeft het kasteel van IJsselmonde gestaan. Mijn vader herinnert zich dat hij als kind de fundamenten van het gesloopte kasteel nog heeft gezien. Bij dat kasteel hoorde ook een grote tuin. Die werd in de jaren 30 en 40 door de familie Van Oorschot (mijn overgrootouders) gepacht. Op foto 9 is dat links op de foto, ongeveer daar waar de bomen en struiken nu staan. Het was een grote langwerpige lap grond waarop groenten en fruit werden gekweekt. Daar werkte een oom van mijn vader. Mijn vader zelf kwam graag spelen in die tuin in het dorp IJsselmonde. Daar heeft hij mij jaren later vaak over verteld. Dat heeft mij zo nieuwsgierig gemaakt dat ik de plek waar die tuin heeft gelegen, wilde zien. Maar daar is tegenwoordig helemaal niets meer van te zien; er staat sinds de jaren 60 wat groen (zie foto 9) en een woonwijk (wat op foto 9 net niet te zien is) op dat stukje grond.
Nadat ik alles rond de kerk had bekeken, wandelde ik door de Benedenstraat (natuurlijk gelegen onder aan de dijk) in oostelijke richting, totdat ik in de nieuwe woonwijk Beverwaard terecht kwam.

In de Beverwaard stapte ik in op de tram en reed naar het noordelijke eind van de Beyerlandselaan. Daar staat sinds 2010 de grote Essalam moskee (= Vredesmoskee) met 2 minaretten (van 50 meter hoogte). Dat gebouw ziet u op foto 10 hierboven. De bouw van deze moskee begon in 2003 en verliep wel erg langzaam, zozeer dat het zo nu en dan het landelijke nieuws haalde. In 2010 werd de moskee voltooid en in gebruik genomen. Het is de grootste moskee van Nederland. Er leven nu eenmaal veel Turken en Marokkanen in Rotterdam. Niet alleen in Delfshaven maar ook op Zuid. Hun voorouders waren in de jaren 1960 door het Nederlandse bedrijfsleven naar Nederland gehaald als goedkope gastarbeider. Later mochten ze van de Nederlandse overheid hun vrouw en kinderen ook naar Nederland laten overkomen. Hun kleinkinderen en achterkleinkinderen zijn hier in Nederland geboren en hebben daardoor weinig meer met hun land van herkomst. Hun aanwezigheid was ook te zien aan de winkels op de Beyerlandselaan. Daar waren opvallend veel winkels met buitenlandse namen, gerund door allochtonen, onder andere opvallend veel winkels in trouwkleding. Halverwege de Beyerlandselaan maakte ik foto 11 (hieronder) van het Colosseum-blok. Ik herinner me dat daar tot in de jaren 1970 een bioscoop zat, genaamd Colosseum. Nadien is die gesloten. Tegenwoordig zit er een meubel-tapijtenzaak in. Je ziet het grote zwarte bord met witte letters (tekst: MMZ wonen) boven de ingang, al staat er op foto 11 helaas net een lantaarnpaal voor. Op diezelfde foto ziet u midden op de Beyerlandselaan ook masten met de bovenleiding voor de tram. Sinds circa 15 jaren rijdt er weer een tram over de Beyerlandselaan, net als vroeger. Al is het nu een electrische tram, terwijl het tot circa 1965 een stoomtram van de RTM was geweest die naar het omringende platteland zuidelijk van Rotterdam en verder naar de Zuid-Hollandse eilanden reed. In het verlengde van de Beyerlandselaan ligt de Groene Hilledijk. Daar heb ik zeer veel voetstappen liggen uit de tijd dat ik als kind elk jaar bij mijn grootouders logeerde, gedurende de jaren 60, 70 en 80. Mijn grootouders woonden in een flat aan de Groene Hilledijk en keken uit op de Daniel de Hoedkliniek. Niet direct het meest vrolijke uitzicht; het is een ziekenhuis voor kankerpatienten. Verderop, bij het Zuiderziekenhuis, helemaal aan het eind van de Groene Hilledijk stapte ik op de bus terug naar huis.

Nadat ik was uitgerust van de lange wandeling, ging ik er weer op uit. Nu nam ik de tram naar het Wilhelminaplein. Vandaar wandelde ik onder het Poortgebouw (uit 1879) door naar het entrepot "de 5 werelddeelen". Dat is een historisch pakhuis uit 1876, met bijbehorende entrepothaven (voltooid in 1878) en havenkranen. Het was gebouwd dank zij de investeringen van de roemruchte speculant Lodewijk Pincoffs (1827-1911), die in het net hierboven genoemde Poortgebouw zijn directiekantoor had. Dank zij zijn voorstellen had de stad na 1870 de sprong over de rivier de Nieuwe Maas naar Zuid gemaakt en waren er haventerreinen op de zuidoever aangelegd en pakhuizen gebouwd. Naast het pakhuis "de 5 werelddeelen" staat zijn standbeeld, dat u ziet op foto 12. Maar Lodewijk Pincoffs kijkt een beetje betrapt. En daar is alle reden toe. Toen in 1879 zijn financiele imperium vanwege een economische crisis instortte, vluchtte hij per trein naar Antwerpen en vandaar per emigrantenschip naar Amerika. Voor de Rotterdammers die met de puinhopen bleven zitten, was het buitengewoon onaangenaam.  Maar de wethouder voor Havenzaken Gerrit Jan de Jongh (1845-1917) kocht de haventerreinen en pakhuizen en haveninstallaties voor een prikkie op en bouwde de boel verder uit en liet nog meer havens uitgraven (o.m. de Rijnhaven, de Maashaven en de Waalhaven). Daarna groeide Rotterdam in zo'n 80 jaar tijd definitief uit tot de grootste havenstad ter wereld. Nadat ik zijn standbeeld had gefotografeerd (zie foto 12), wandelde ik rond het pakhuis naar de Rosestraat toe. Aan die kant van het voormalige pakhuis kon je via een grote brede ingangspartij naar binnen. Er zitten tegenwoordig allemaal restaurantjes, kleine winkeltjes en een grote buurtsuper in.
Naast het pakhuis stond aan de Rosestraat ook het voormalige stationsgebouw van de RTM. Dat beketekent officieel Rotterdamsche Tramweg Maatschappij, maar sommige Rotterdammers maakten daar vroeger al van: Rot-ezeltje Trek Maar. Van hier vertrokken de eerder genoemde stoomtrams door de Rosestraat, de Beyerlandselaan en de Groene Hilledijk naar de rest van het eiland IJsselmonde, en naar de andere Zuid-Hollandse eilanden. Mijn vader herinnert zich die tram nog heel goed. En ook mijn opa heeft mij daar indertijd regelmatig over verteld. Natuurlijk maakte ik van dat pand ook foto's, waaronder de hier onder staande foto 13. Daarna wandelde ik terug naar de RET-tramhalte op het Wilhelminaplein en reisde terug.

De volgende dag stapte ik op het NS-station Rotterdam-Lombardijen op de trein terug naar huis, naar Leeuwarden.