Dit is het vervolg op mijn blogstukje over de dagtocht die ik met mijn vrienden heb gemaakt naar het Kloostermuseum te Aduard, en waar ik al over heb geblogd op 4 oktober 2012. Zoals ik daarin aan het eind al vertelde, maakte ik na afloop met hen een rondrit langs Piloersemaborg en het dorp - beter te zeggen gehucht - Fransum. Daar staat een klein kerkje boven op de terp, tesamen met een paar boerderijen en een enkele woning. Vanaf die terp - die tot 3,4 meter boven NAP oprijst - heb je een weids uitzicht over het Groningse platteland. In het zuiden kun je in de verte aan de horizon de stad Groningen zien, met achtereenvolgens van oost naar west de Martinitoorn (ook wel bekend als de Olle Grize), de toren van de Sint Jozefkathedraal, de toren van het Academiegebouw (de Universiteit van Groningen), de toren van de Der Aa-kerk, de kantoorkolos van de Belastingdienst (ook bekend als het Cruiseschip), en het Gasunie-gebouw (ook wel bekend als de Apenrots). Al is een verrekijker wel raadzaam om te gebruiken vanaf de terp van Fransum, want de afstand tot Groningen-stad is aanzienlijk.
Dat kerkje vond ik wel fascinerend. Ik heb er enkele foto's van gemaakt, die hieronder staan. Daarop zie je op de bovenste foto (onder aan dit blogbericht) de zuidkant van de kerk, met de begraafplaats. Dat ene raam in het koor is duidelijk een zichtbaar voorbeeld van Baksteengotiek. Dat soort bouwelementen zie je ook in en aan de kerk (vroeger de ziekenzaal) van Aduard; foto's van die kerk kun je zien bij mijn blogbericht daarover van 4 oktober 2012. Op de onderste foto (onderaan dit blogbericht) zie je de noordkant van het kerkje met een Noormannenpoortje. Het verhaal gaat dat in de Noormannentijd - een historische periode die is begonnen in 793 met de aanval van de Vikingen op het klooster Lindisfarne in Noord-Engeland, en die duurde tot circa 1100 - de Noormannen alle kustgebieden rond de Noordzee en verder langsvoeren en overal de dorpen en steden overvielen en plunderden. Ook de Friese kusten waren niet veilig voor deze zeerovers. Over de Noormannen en Vikingen blogde ik al op 28 juli 2012, nadat ik naar de tentoonstelling in het Drents Museum over de Vikingen was geweest. Terug naar mijn verhaal: Naast de vele overvallen en plunderingen eisten de Noormannen dat er in de kerkjes in Friesland (dat zich toen nog uitstrekte vanaf Zeeland tot aan de rivier de Weser, en dus niet alleen het huidige Friesland en Groningen omvatte) een ingang aan de noordkant van elk kerkgebouw moest komen, zodat iedereen - bij het naar buiten gaan van de kerk - moest bukken naar het noorden, en zo dus moest buigen voor de Noormannen. Op de onderste foto is het Noormannenpoortje van het kerkje te Fransum te zien. Zo zijn er nog veel meer kerkjes in de provincies Friesland en Groningen met zulke Noormannenpoortjes.
Alleen: het hele verhaal is niet waar. De Vikingen hielden het gewoon bij overvallen en plunderingen. Dat vonden ze wel voldoende. En verder: al die Friese kerkjes op al die terpen zijn allemaal 13-e eeuwse kerkjes; ze zijn dus allemaal gebouwd na 1200, meer dan een eeuw na de Noormannentijd. Voor 1200 waren de kerkjes in Friesland van hout. En dat was toch minder duurzaam bouwmateriaal dan baksteen.
Hoe zat het dan met die Noormannenpoortjes? Toen de kerkjes in de loop van de 13-e eeuw van bakstenen (de bekende kloostermoppen) werden gebouwd, kregen ze twee ingangen: een voor de mannen aan de zuidkant van de kerk, en een voor de vrouwen aan de noordkant. Pas na de Reformatie van rond 1580-1594 in Noord-Nederland, werd de noordelijke ingang bij alle kerkjes dichtgemetseld en mochten vrouwen ook door de zuidelijke ingang de kerk in. En de reden waarom die poortjes zo laag waren, was eigenlijk ook heel eenvoudig: het kerkhof rond de kerk was in de loop der eeuwen opgehoogd, waardoor het leek dat de vrouweningang - tegenwoordig abusievelijk bekend als de Noormannenpoortjes - steeds lager waren geworden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten