Museum in de gevangenis van Leeuwarden

Hallo ge-interesseerde blogvolgers,

Enkele weken geleden (op 14 jan.) ben ik naar de voormalige gevangenis in Leeuwarden geweest. Tegenwoordig dient hij voor huisvesting van kunstenaars. Daarnaast is er tegenwoordig ook een museum in ondergebracht. Dat vond ik wel interessant. De tentoonstelling ging natuurlijk over de geschiedenis van het hele complex. Dat begon rond 1500, toen de hertog van Saksen in Friesland de baas werd en dat ook duidelijk liet merken met de bouw van een blokhuis, oftewel een soort dwangburcht op deze plek. Van daar uit bestuurde de hertog van Saksen de stad Leeuwarden en vanaf 1504 ook de provincie Friesland. Voor zover hem dat lukte. Nee, dus. In 1515 verkocht hij de opstandige provincie aan Karel van Habsburg en verliet de provincie om nooit meer terug te keren. In 1519 werd Karel van Habsburg gekroond tot keizer Karel de Vijfde van het Duitse Rijk. Dat zal de Friezen wel in een soort gewetensconflict hebben gebracht, want ze hadden altijd de mond vol van dat ze rijksonmiddelijk waren, dus onder direct bestuur van de Duitse Keizer vielen. Toen dat dus vanaf 1515 daadwerkelijk gebeurde, verzetten ze zich hevig. Tot 1524. Toen gaven de Friezen de strijd op en erkenden Karel de Vijfde alsnog als hun Heer. In later eeuwen werd het blokhuis gebruikt als vluchtplaats voor de bisschop (als er opstanden in de stad waren) die vanaf 1570 tot 1580 in Leeuwarden resideerde, en als plek waar gevangenen tijdelijk werden opgesloten, voor verhoor, of in afwachtig van hun rechtszaak of voor executie van hun straf. Pas in 1821 werd er een daadwerkelijke gevangenis gebouwd. Rond 1870 en 1884 en 1890 werd het gevangeniscomplex verder uitgebreid en kreeg het de huidige vorm.

Verder was er in het museum een lange "vitrine" over bekende misdadigers die gevangen hadden gezeten in de Leeuwarder strafgevangenis. Onder andere Dokter O., bekend van twee gifmoorden, de ene op zijn vrouw, de andere op een medegevangene. En ook Aage M., bekend als brandkastenkraker met zijn thermische lans. Maar ook Hendrikus Jut. Hij is op curieuze wijze bekend geworden door de Kermisattractie, de Kop van Jut. Hij had rond 1870 een inbraak met moord gepleegd en werd gepakt. Omdat de doodstraf toen net was afgeschaft, werd hij veroordeeld tot levenslang. Maar de woede in het land over zo'n wrede misdaad die op zo'n lichte wijze (?) werd gestraft, bracht een kermisexploitant er toe een attractie te bedenken om met een hamer op een knop te slaan. Op die manier kon men zijn woede afreageren. Zo ontstond de naam voor die kermisattractie: de Kop van Jut. Verder hebben ook de gebroeders Hoogerhuis hier gevangen gezeten, terwijl zij vals beschuldigd waren van inbraken op enkele boerderijen in de omgeving van Beetgumermolen. Hun veroordeling staat sinds 1894 bekend als - heel eufemistisch uitgedrukt - een gerechtelijke dwaling. In de jaren 1930 hebben er verscheidene criminelen uit Oss in Leeuwarden gevangen gezeten. Daarom hing er ook een poster van de zeer recente film "De bende van Oss" op deze tentoonstelling. Het schijnen geen lekkere jongens te zijn geweest. Onderling hadden ze ook nogal eens ruzie die ze in achteraf-hoekjes in de gevangenis uitvochten. Tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers de gevangenis om opgepakte verzetslieden op te sluiten. Op 8 december 1944 werd daarom een spectaculaire en succesvolle bevrijdingsactie uitgevoerd door Leeuwarder verzetslui. In 1960 is hierover de film "De Overval" gemaakt.

Al met al vond ik het een interessant museum. Beslist een bezoek waard. Meer informatie is te vinden op de site www.blokhuispoort.nl . Daar vindt u meer informatie over het gevangenis-complex en verscheidene bekende gevangenen, die er gevangen gezeten hebben. Dat zijn er meer dan ik hierboven heb genoemd.