Tentoonstelling over de Duitse Orde in Heerenveens Museum

Hallo zeer ge-interesseerde bloglezers,

Hier volgt een tentoonstellingstip, een internettip en een leestip.

Een maand geleden kreeg ik op mijn werk een plastic tas vol kleine posters. Ze waren afkomstig van het Museum Willem van Haren te Heerenveen. Ik heb ze volgens de opdracht netjes naar alle bibliotheken verspreid. Die poster bracht mij vervolgens op een idee. Op de poster stond namelijk de nieuwste tentoonstelling aangekondigd over het klooster bij Oudeschoot (zuidelijk van het huidige Heerenveen) van de Duitse Orde. Het leek mij wel interessant om die tentoonstelling te gaan bekijken.

Twee weken later ben ik naar Heerenveen gereisd en heb ik het Museum Willem van Haren bezocht en de tentoonstelling over de Duitse Orde bekeken.


De Duitse Orde is in 1189 opgericht als een orde van Duitse Kruisridders, gedurende het beleg van Akko. Dat vond plaats ten tijde van de Derde Kruistocht, bekend door Richard Leeuwenhart en Saladin. Aanvankelijk verzorgden ze gewonde kruisridders, later ook zieken. Rond 1220 bouwde de Duitse Orde diverse kloosters in het Middeleeuwse Duitse Rijk, vooral in de Baltische kustgebieden. De Duitse Orde had haar hoofdkwartier in een groot kasteel in Marienburg (in het Pools: Malbork). Van daaruit rukten de ridders van de Duitse Orde op en versloegen en bekeerden overal de Baltische en Slavische heidenen. Ze werden "bekeerd met het zwaard", zo heette het. Correcter: ze werden uitgeroeid. Op die manier is bijvoorbeeld het Baltische volk van de Pruzzen (die we ook kennen als de Pruisen) verdwenen.
In 1242 werd een groot leger van de Ridders van de Duitse Orde op het dichtgevroren meer van Peipus verslagen door Aleksandr Nevski, prins van Nowgorod. Deze veldslag is in 1939 verfilmd door Sergey Eisenstein. Het verhaal over die film alleen al, is een verhaal apart; dat vertel ik een andere keer wel. Voor de Duitse Orde was dit een harde klap. Maar in 1410 kregen ze een nog hardere klap: De slag bij Tannenberg. Toen werden de ridders van de Duitse Orde verslagen door de Polen. Daarna moesten ze echt inbinden. Die verloren veldslag stak Duitsland heel erg. Zo erg, dat toen in 1914, aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, het Duitse leger in Ost-Pruissen twee Russische legers rond de Mazoerische meren wist te verslaan, vervolgens van hogerhand in Berlijn werd verordonneerd, om deze slag te benoemen als de Slag bij Tannenberg.

Terug naar de tentoonstelling. Dat ging vooral over de kloosters van de Duitse Orde in Friesland. Er zijn er 3 geweest: een in Oudeschoot, een in Nes (bij Akkrum), en een in Steenkerk. Ze vielen onder het bestuur van de Balije van Utrecht. Een aantal jaren geleden werd de snelweg van Heerenveen naar Steenwijk verbreed en verbeterd. Zuidelijk van Heerenveen stuitten arbeiders op restanten en fundamenten van het klooster in de grond aan. Vervolgens werden er door archeologen opgravingen verricht en werden er vele vondsten gedaan. Die stonden op deze tentoonstelling uitgestald. Natuurlijk werden er kloostermoppen gevonden, de grote Middeleeuwse bakstenen waarmee de toenmalige kerken, kapellen, kloosters en abdijen in Friesland werden gebouwd. Verder werden er scherven van aardewerk gevonden, waaronder baardman-kannetjes. Die kom je echt overal in Europa tegen. Verder hingen er een paar platen met portretten van ridders van de Duitse Orde. Die bekeek ik eens heel nauwkeurig; ik was benieuwd of ik daarop ook een bekende naam tegenkwam. En ja hoor. Zo was daar een zekere Dirk van Holland afgebeeld, knielend naast een tafel, waar een kleed overheen lag en waarop zijn wapen was afgebeeld. Dat wapen was verdeeld in 2 helften. De ene helft was een wit veld met daarin het zwarte Duitse Kruis, zeg maar het logo van de Duitse Orde. De andere helft was een geel veld met daarin een rode leeuw. Dat was inderdaad het wapen van de graafschap Holland. Maar er was een extra detail: langs de rand liep een blauw-wit geblokte strook. Waar dat op sloeg, weet ik niet. Maar het intrigeert me wel. Dan was er voor mij nog een vraag: welke Dirk was dit? Want er zijn wel 7 Dirken van Holland geweest. Waarschijnlijk was het Dirk VII van Holland. Want hij heeft ook meegedaan aan de Derde Kruistocht in 1189.
Overigens, wat dat harnas (zoals te zien op de poster) op de tentoonstelling deed, heb ik niet begrepen.

Meer informatie is ook te vinden in de wikipedia. http://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_Orde .
De tentoonstelling loopt nog tot 11 april 2010.
Mocht je nog meer willen weten, dan kun je nog het boek van de heer J.A. Mol lezen, getiteld: De Friese huizen van de Duitse Orde, Nes, Steenkerk, en Schoten, en hun plaats in het Middeleeuwse Friese kloosterlandschap.
Curieus was dat de tentoonstelling was ge-opend door de heer J.A. Mol zelf.
Kortom, dit was een zeer interessante tentoonstelling die ik warm kan aanbevelen.